دکتر محمد قهرمانی به این موضوع اشاره داشتند که مسئولیت اجتماعی موضوعی است که باید جزء اولویتهای برنامهریزی و سیاستگذاری آموزش عالی تلقی شود. این در حالی است که مطالعه دقیق برنامه هفتم پیشرفت نشان میدهد تقریباً هیچگونه ردپایی از بحث مسئولیت اجتماعی دانشگاه (مفهوم علمی که امروز مطرح است) دیده نمیشود. مگر اینکه خودمان بخواهیم بعضی از بندها را به نوعی تفسیر کنیم که به بحث امروز دنیا نزدیک شود.
ایشان به دیدگاههای دکتر سنایی، در زمینه ارتباط دانشگاه و جامعه اشاره کردند فرمودند. مضمون آن این است که برنامه تحصیلی ما بر روی یک خط مستقیم دبستان، دبیرستان، دانشگاه بنا شده است و اگر کودک در نیمهی راه، تحصیل خود را ترک کند برای هیچ نوع کاری آماده نیست و هیچ مهارتی ندارد ….». دکتر قهرمانی در ادامه، مباحث در چهار بخش شامل: زمینه و خواستگاه مسئولیت اجتماعی، مباحث نظری در این حوزه، چالشها و نهایتا چشم اندازهایی که در این زمینه وجود دارد ارائه کردند. ابتدا تعریفی از مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت (CSR) ارائه شد. بطوریکه به سه عنصر افراد، محیط و جامعه توجه دارد و در ادامه به مدلی اشاره شد که از این عناصر استفاده کرده است.
رویکردها و مدلهای مختلفی در رابطه با دانشگاه وجود دارد که میتوان آنها را به دو دسته کلی تقسیم کرد: ۱) الگویی که دانشگاه با جامعه ارتباط ندارد و ۲) الگویی که دانشگاه با جامعه مرتبط است. البته بین این دو طیف گستردهای از انواع دیگر الگوها وجود دارد. بر اساس الگوی شماره یک، دانشگاه معمولا مرکزی برای محافظت از دانش، یا کارخانهای برای تدریس و یادگیریهای کلاسیک، و یا معبدی برای یادگیری (معبد آرامشبخش یادگیری) و یا نهایتا به عنوان یک موزهای از دانش تلقی میشود. حال اگر بخواهیم دانشگاه را بر اساس الگوی دوم بررسی کنیم باید به ویژگیهای متفاوتی اشاره کرد: دانشگاهی که برای مسئولیت اجتماعی (شامل انواع آن) اهمیت قائل است، به اهداف توسعه پایدار جامعه متصل است، نیازهای اجتماع را در نظر میگیرد و نهایتا تعاملات مستمر، دائمی و موثر با صنعت و جامعه برقرار میکند. امروزه در ادبیات آموزش عالی از این دانشگاه تحت عنوان دانشگاه برای جامعه (U4S) یاد میشود. این نوع دانشگاه به نوعی شهر دانشگاه است (Univer City)، دانشگاهی است که با شهر پیوندهای مطمئن و وسیعی دارد. برای یک دانشگاه در بخشهای مختلف آن شامل راهبردی، پژوهش، آموزش، خدمات و مدیریت داخلی میتواند مسئولیت اجتماعی تعریف شود. ایشان در ادامه به سازمانها و نهادهای فراملی مرتبط با آموزش عالی مؤثر بر توسعه مفهوم مسئولیت اجتماعی دانشگاه، و همچنین، سیاستها و نهادهای ملی مرتبط با آموزش عالی مؤثر بر توسعه مفهوم مسئولیت اجتماعی دانشگاه پرداختند.
دکتر قهرمانی همچنین، به یک الگوی جامع برای تحلیل و تبیین مفهوم مسئولیت اجتماعی دانشگاه که دارای چهار بُعد شامل مدیریت سازمانی، آموزش، شناخت و مشارکت اجتماعی است اشاره کردند. بر اساس رتبهبندی QS در سال ۲۰۲۴ دانشگاه تورنتو در رتبه اول مسئولیت اجتماعی قرار گرفته است. دانشگاهها در سراسر جهان باید مسئولیت اجتماعی را بهعنوان فرآیندی جداییناپذیر از کارکردها و فعالیتهای آموزشی، پژوهشی، فناوری و اداری خود در نظر بگیرند.
نتایج یک مطالعه در دانشگاههای کشور نشان میدهد که اعضای هیئت علمی سطوح پایینی از مشارکتهای اجتماعی و تحقق مسئولیتهای اجتماعی را گزارش میکنند. در ادامه به فراوانی مؤلفههای مسئولیتپذیری اجتماعی در بیانیههای دانشگاههای کشور اشاره شد. در ادامه به چالشهای مسئولیت اجتماعی دانشگاه، چشماندازهای مرتبط با این موضوع، اشکال مختلف مسئولیت اجتماعی دانشگاه و فراروی از آنها پرداخته شد. در پایان نیز مسؤلیت اجتماعی دانشگاه در برنامه هفتم توسعه کشور (فصل بیستم -ارتقای نظام علمی، فناوری و پژوهش- مواد ۹۳ تا ۹۹) مورد توجه قرار گرفت.
